“Yaşamda ve Ölümde” – Akeramik Neolitik Dönem’de Boncuklar ve Kimlikler, Aşıklı Höyük Örneği

Abstract

[EN] Personal ornaments carry interwoven meanings and are part of a complex system of communication where certain identities could be signified. This study aims to investigate the role that beads played in manifesting identities of age and gender at Aşıklı Höyük (8350-7300 cal BC) in east Central Anatolia. The bead assemblage from the site consists of stone, bone, tooth and shell beads. Throughout the hundreds of years of occupation at the site, the community underwent gradual changes in production, architecture, and symbolic behaviors. This is well illustrated in the incorporation of beads in the funerary sphere during the latest phases corresponding to the mid-8th millennium BC, as a new practice after hundreds of years of experiencing settled life at the site. Preliminary results indicate that some adults were buried with large number and varied colored beads whereas the use of single, green beads was confined to females and children. This brings forth certain questions: 1) Can we identify different manufacturing techniques applied to produce these items? 2) Were these items manufactured especially for a burial or were they previously worn? A biographic approach is adopted to analyze the beads found in funerary contexts at the site, including raw material characterization, techno-morphological studies, and use-wear analysis. In this article, these questions are explored supplemented by the preliminary results of the technological and use-wear analysis.

[TR] Boncuklar, yaş, cinsiyet, grup aidiyeti gibi çeşitli kimliklerin ifade edildiği karmaşık bir iletişim sisteminin parçası olarak tarihöncesi topluluklar için çok katmanlı anlamlar taşımaktaydı. Bu çalışmada, Orta Anadolu’nun doğusunda, Volkanik Kapadokya bölgesinde yer alan Aşıklı Höyük yerleşmesinde (MÖ kal. 8350-7300) boncukların yaş ve cinsiyet kimliklerinin dışavurumundaki rolü ele alınmaya çalışılacaktır. Yerleşmenin yüzyıllara yayılan iskan süreci içerisinde topluluğun besin temini ve tüketimi pratiklerinde, teknolojik tercihlerinde, yerleşim düzeninde, mekan kullanımında ve sembolik davranışlarında aşamalı değişimler yaşanır. Bu değişimler ölü gömme davranışları ve Aşıklı bireylerinin birlikte gömüldüğü boncukların yapımında da karşımıza çıkmaktadır. Ön sonuçlar, bazı erişkin bireylerin çeşitli hammadde, form ve renkte boncuklarla gömüldüğünü göstermekteyken, tek boncuk ile gömülme uygulaması yalnızca kadın ve çocuklara özgüdür. Topluluğun yerleşik yaşamı yüzlerce yıl tecrübe edişinden sonra görülmeye başlayan bu değişimin anlaşılabilmesine yönelik ön çalışmalar yeni sorular doğurmaktadır: 1) Aşıklı Höyük’te farklı cinsiyet ve yaş gruplarından bireylerin birlikte gömüldüğü boncuklar arasında üretim zinciri bağlamında ne gibi benzerlik ve farklılıklar vardır? 2) Bu objeler bireyler tarafından yaşamları içerisinde kullanılmış veya doğrudan ölü gömme ritüeli için üretilmiş olabilir mi? Bu soruları cevaplandırmak amacıyla, boncuklar biyografik bir yaklaşımla çalışılmıştır. Bu yaklaşım, hammadde tanımlamaları, tekno-morfolojik analizler ve kullanım izi analizlerini içermektedir.