Andrinople et Didymotique aux 13e - 14e siècles. Derniers foyers de la grande aristocratie foncière byzantine

Abstract

Χάρη στη γεωγραφική τους θέση, στην καρδιά της εύφορης κοιλάδας του ποταμού Έβρου, οι πόλεις Αδριανούπολη και Διδυμότειχο έπαιζαν πάντα σημαντικό ρόλο στον ανεφοδιασμό της Κωνσταντινούπολης. Ο οικονομικός τους ρόλος ωστόσο αναβαθμίστηκε από τις αρχές του 14ου αιώνα και εξής λόγω της απώλειας των εδαφών της Μικράς Ασίας από τους Οθωμανούς Τούρκους. Για τον ίδιο λόγο πολλές οικογένειες μεγάλων ιδιοκτητών γης από τη Μικρά Ασία εγκαταστάθηκαν σε μια από τις δύο πόλεις και προσπάθησαν να αναπληρώσουν την απώλεια των ασιατικών τους περιουσιών με την απόκτηση γαιών στην κοιλάδα του Έβρου. Μέσα σ’ αυτό το πλαίσιο αναπτύχθηκε ένας ισχυρός ανταγωνισμός στο εσωτερικό της αριστοκρατίας, ο οποίος υπήρξε ένα από τα αίτια του πρώτου εμφύλιου πολέμου (1321–1328). Η νίκη του Ανδρονίκου Γ΄ εδραίωσε την επικράτηση μιας ομάδας της αριστοκρατίας στην περιοχή. Αξίζει για παράδειγμα να αναφερθεί η περίπτωση της οικογένειας Καντακουζηνού, που υποστήριξε πρωτίστως τον νέο αυτοκράτορα, η οποία οργάνωσε την έγγεια ιδιοκτησία της γύρω από το φρούριο Πύθιο, στα περίχωρα του Διδυμοτείχου. Άλλωστε η εγκατάσταση μεγάλων οικογενειών στο Διδυμότειχο, περισσότερο απ’ ό,τι στην Αδριανούπολη, υπήρξε καθοριστικός παράγοντας για την εξέλιξη των δύο πόλεων. Ο αγροτικός χαρακτήρας του Διδυμοτείχου και η απουσία μεγάλου αριθμού εμπόρων και επιχειρηματιών φαίνεται ότι ενίσχυσαν την προτίμηση της μεγάλης αριστοκρατίας για τη μικρή αυτή πόλη παρά για την πιο πλούσια και πολυάνθρωπη γειτονική Αδριανούπολη. Πράγματι, ο έλεγχος του Διδυμοτείχου αποδείχτηκε καθοριστικός για τη νίκη του Ιωάννη Καντακουζηνού, τον οποίο υποστήριξε η πλειονότητα των αριστοκρατών, κατά τον δεύτερο εμφύλιο πόλεμο (1341–1347). Την εποχή αυτή αυξήθηκε επιπλέον η σπουδαιότητα του Διδυμοτείχου και της Αδριανούπολης εξαιτίας της σταδιακής συρρίκνωσης των συνόρων της αυτοκρατορίας και της μείωσης της γεωργικής παραγωγής λόγω των εχθρικών επιθέσεων και μιας περιρρέουσας οικονομικής κρίσης. Οι ισχυρές εντάσεις που προκλήθηκαν για τον έλεγχο της περιοχής συνεχίστηκαν μετά την επικράτηση του Καντακουζηνού (1347) και εξηγούν σε μεγάλο βαθμό την αστάθεια του νέου καθεστώτος και τελικά την αρχή της οθωμανικής κατάκτησης της Θράκης.